Nadwiślański Oddział Straży Granicznej im. Powstania Warszawskiego powstał we wrześniu 2004 roku jako jedyny w strukturze formacji, którego obszar odpowiedzialności nie obejmuje bezpośredniego styku z granicą lądową państwa. Jego utworzenie miało kluczowe znaczenie dla dalszego kształtowania procedur Straży Granicznej – to właśnie tutaj, w oparciu o doświadczenia jednostek z Łodzi, Kielc, Bydgoszczy, Poznania i Warszawy, wypracowywano najskuteczniejsze metody kontroli migracji oraz zwalczania przestępczości transgranicznej. Funkcjonariusze tych jednostek stworzyli trzon Oddziału, który od początku był poligonem nowych rozwiązań organizacyjnych, operacyjnych i migracyjnych.
Śmiało można stwierdzić, że płynne przejście Straży Granicznej od służby stricte granicznej do działań migracyjnych wewnątrz kraju w dużej mierze oparte było na fundamentach doświadczeń Nadwiślańskiego Oddziału.
Obecnie obszar jego odpowiedzialności obejmuje trzy centralne województwa – mazowieckie, łódzkie i kujawsko-pomorskie – co stanowi 23% powierzchni Polski i 26% ludności kraju. W strukturach Oddziału funkcjonuje siedem placówek, w tym pięć obsługujących lotnicze przejścia graniczne w tym na największym lotnisku w Polsce, placówka aglomeracyjna w Warszawie oraz placówka w Lesznowoli ze Strzeżonym Ośrodkiem dla Cudzoziemców. Funkcjonariusze dbają nie tylko o bezpieczeństwo pasażerów i porządek publiczny w portach lotniczych, ale przede wszystkim zapewniają płynność odpraw w ruchu granicznym podróżnych, sprawdzając autentyczność dokumentów oraz kontrolując cel i warunki wjazdu cudzoziemców do Polski. Poza lotniskami sprawdzają legalności pobytu i zatrudnienia cudzoziemców, przyjmują wnioski o ochronę międzynarodową oraz przeciwdziałają przestępczości transgranicznej.
Od początku swojego istnienia Oddział łączy nowoczesność z tradycją. Funkcjonariusze kultywują pamięć o swoich poprzednikach – żołnierzach Korpusu Ochrony Pogranicza i Wojskowej Straży Granicznej – oraz Patronach, uczestnikach Powstania Warszawskiego.